0f98c6bd-ad05-4272-859d-4f1d875af45d Aftrap nieuwe STO schooljaar subregio Rijssen Holten verdiept eerder vastgestelde actiepunten Op 26 juni organiseerde de STO Twente subregio Rijssen-Holten een goed bezochte bijeenkomst in het Experience Center bij gastbedrijf Voortman Steel Machinery in Rijssen. De deelnemers bedachten hier samen veel nieuwe ideeën voor de komende STO-periode. Tijdens de aftrap voor het STO-schooljaar 2025 – 2026 op 2 oktober werd hierin met elkaar de inhoudelijke en praktisch uitvoerbare verdieping gezocht. Introductie Rob te Riele De aftrap op de Waerdenborch in Holten werd geopend door Rob te Riele, de nieuwe regioleider voor de subregio Rijssen-Holten. Rob benadrukte nog even dat STO momenteel in Nederland de grootste subsidiegeldstroom voor het technisch onderwijs is: “Het is aan ons dit geld doelgericht te besteden. Daarin zijn al goede stappen gezet en in deze aftrap voor het schooljaar 2025 - 2026 gaan we de jaren die nog voor ons liggen inhoudelijk concreet vormgeven. Zeer belangrijk, want het is onze verantwoordelijkheid om de nieuwe generatie voor te bereiden op werken met techniek en technologie.” Rob benadrukte het belang van een duurzame inbedding van alle activiteiten nadat uiteindelijk de subsidiestroom wegvalt. Rob: “Ook aan deze borging gaan we nu werken.” Verdieping op vier concrete doelen Dennis Boshoeve is projectleider voor de STO subregio Rijssen-Holten. Hij luidde het werkgedeelte van de startbijeenkomst in: “Vanuit de bijeenkomst bij Voortman in juni besloten we te focussen op vier doelen: de structuur van de werkgroepen helderder maken, het ritme van de werkgroep-bijeenkomsten beter afstellen, tijd en ruimte afkaderen om voor STO te kunnen ontwikkelen en tot slot: het effectiever uitwisselen van ideeën, acties en resultaten. Deze doelen pakken we nu en de komende tijd gericht op.” Vervolgens gaf Dennis een helder antwoord op de prangende vraag die bij veel STO-collega’s leeft: welke financiële STO-route moet je volgen om je idee uiteindelijk te concretiseren, ondersteund door de juiste financiële middelen? Aan de slag! Na deze inleiding nodigde Dennis de deelnemers uit om zich vanuit de werkgroepen aan de tafeltjes en voor de flipovers te verzamelen voor een verdiepende brainstorm, met uiteraard de focus op de bekende STO-activiteiten. Onder leiding van de werkgroepleiders zetten de werkgroepen de puntjes op de i voor wat betreft een aantal onderwerpen: wat is nú de stand van zaken per werkgroep? Welke afspraken maken we voor het schooljaar 2025 – 2026? Welke doelen willen we samen bereiken, hoe doen we dat en ook: wat en wie heb je daarvoor nodig? En ook belangrijk: hoe krijgen we een beter ritme in alle bijeenkomsten van de werkgroepen en alles wat daaruit voortvloeit?” Belangrijke aandachtspunten Dennis licht dit laatste aspect graag nader toe: “Uit de bijeenkomst in juni kwam naar voren dat veel deelnemers aan STO voldoende tijd en ruimte missen om aan ontwikkeling van activiteiten voor STO te doen. De STO-subregio Rijssen-Holten telt vier verschillende scholen. Die maken allemaal hun eigen ontwikkeling door. Hoe mooi zou het zijn als wij als totale subregio nog meer van en met elkaar kunnen leren en daardoor tijd besparen?” Ook zijn inmiddels enkele werkgroepen samengevoegd voor een meer effectieve werkwijze. Dennis: “Hiermee voorkomen we dat bepaalde activiteiten wellicht dubbel worden opgepakt, ook dit scheelt tijd en inzet.” Samenwerking bedrijven Tot slot reikte Dennis voor de brainstorm nog een ander belangrijk aandachtspunt aan vanuit de bijeenkomst in juni: “We werken samen met bedrijven op basis van cofinanciering. Het is ook belangrijk dat de werkgroepen aandacht besteden vanuit hun eigen activiteiten aan hoe zij deze bedrijven nog meer betrekken bij STO en hun inbreng benutten.” MENU

69fdcab4-c7a4-4215-b690-c97318b2283f Techniek Tastbaar Rijssen Holten opnieuw een groot succes De Kampus in Rijssen barstte op vrijdag 10 oktober bijna uit haar voegen! De STO-subregio Rijssen – Holten organiseerde hier wederom het event Techniek Tastbaar. Leerlingen van 23 basis- en middelbare scholen uit Holten, Goor, Rijssen, Nijverdal en Hellendoorn kwamen langs om op allerlei manieren kennis te maken met techniek. Dennis Boshoeve, projectleider voor de STO subregio Rijssen-Holten: “Ook voor deze editie hebben we weer fine-tuning aangebracht op grond van onze eerdere ervaringen.” Meer clustering van bedrijven Dennis noemt onder andere meer spreiding in de bezoekende leerlingen en meer clustering van bedrijven die met elkaar te maken hebben, zoals de bouw. Dennis: “Voor deze editie meldden zich zelfs 10 bedrijven meer voor deelname dan voor Techniek Tastbaar 2024.” Dennis geeft de organisatie een groot compliment: “De samenwerking tussen Annabel Essink, andere collega's vanuit STO zoals onder andere de relatiebeheerders en mensen van de Kampus hebben de organisatie van dit enorme event prachtig vormgegeven. Al het werk dat zij de afgelopen tijd hebben gedaan, zie je tijdens Techniek Tastbaar samenkomen Tegelijkertijd is de dag zelf weer een goed moment voor onze relatiebeheerders om de banden opnieuw aan te halen.” Ook de animo om mee te doen vanuit de basisscholen was groot. Dennis: “We hebben helaas zelfs enkele basisscholen moeten afhouden omdat het dan té druk zou worden.” De variatie aan bedrijven en organisaties was groot met eveneens uiteenlopende activiteiten. Investeren in de jeugd vanuit mbo Ook Hogeschool Saxion was actief present met allerlei doe-activiteiten, evenals ROC van Twente. Rob Postma van ROC van Twente is Manager Onderwijs teams Bouw, Grond-, Weg-, Waterbouw en Smart Building: “Specifiek de opleiding Smart Building geven we op de Kampus in Rijssen.” Rob staat met plezier op Techniek Tastbaar: “De leerlingen zijn nog jong, maar uiteindelijk vormen zij onze toekomst. We hopen zoveel mogelijk jongeren enthousiast te maken voor techniek, een sector waar momenteel je baangarantie geen issue is. In de bouw- en procestechniek is zóveel te doen, daarom staan we hier bewust en ook heel gemotiveerd vanuit ons team Bouw en afbouw en Smart Building.” Rob liet de leerlingen een zo hoog mogelijke toren bouwen van de meest uiteenlopende materialen die je tegen kan komen in de bouw en installatie- en elektrotechniek. Allemaal materialen die je ook toepast in Smart Building.” Leuk om te melden: zowel de po- als vo-scholen konden met de hoogst gebouwde toren een taart winnen! Anita Tempert van Bouwmensen Almelo: “Techniek Tastbaar bewijst ook dit jaar weer hoeveel talent en enthousiasme er zit in onze jeugd. De nieuwsgierigheid waarmee leerlingen nieuwe technieken ontdekken en lekker aan de slag gaan, werkt aanstekelijk. Wat ons bij Bouwmensen Rijssen steeds weer opvalt, is dat het heel duidelijk wordt dat het mbo de motor is van onze toekomst.” Anniek van Buren van REMO: “Wat een energie: het enthousiasme van de leerlingen werkt aanstekelijk. Techniek Tastbaar is zo’n evenement dat me elke keer kippenvel geeft. We zijn supertrots dat we dit in ons ‘thuis’ mogen organiseren en dat we samen met STO subregio Rijssen-Holten en alle betrokken bedrijven zoveel leerlingen kennis laten maken met techniek.” Cleanroom zichtbaar bij Techniek Tastbaar Dit jaar was voor het eerst tijdens Techniek Tastbaar zichtbaar wat werken in een cleanroom eigenlijk inhoudt, voor heel veel leerlingen een volstrekt nieuw en onbekend terrein in de wereld van chips en quantum-technologie. Arjan Doek, onder andere Projectmanager Quantum Delta: “Op mbo-niveau komen er steeds meer banen in cleanrooms. Onder de meest schone en stofvrije omstandigheden moeten mbo-technici dan hun fijngevoelige technologische werk doen. In onze stand lieten we hen een aantal handelingen uitvoeren die je in een cleanroom zou moeten beheersen. Dit doen we heel natuurgetrouw zoals de leerlingen met handschoenen aan met LEGO laten bouwen. Daarmee ervaren zij al een beetje hoe het werk in een cleanroom aanvoelt.” MetaChef Educatie: meekijken met je eigen toekomst MetaChef Educatie is een bekende partner van STO Twente, eerder boden zij gastvrij de ruimte aan het STO Café. Zij bieden innovatieve 3D-leermiddelen die kennis tot leven brengen en leren interactief, boeiend en begrijpelijk maken. Harm Woertman en Sam Berenschot van MetaChef: “Tijdens Techniek Tastbaar lieten we de leerlingen interactief meekijken op ons grote scherm in het productieproces in een frietfabriek. Ook konden de leerlingen met een VR-bril in 3D meekijken én meelopen in een gesimuleerde kaasfabriek. Bedoeld om ook toekomstige technici te laten ervaren hoe hun werk eruit gaat zien, hoe jong ze nu ook nog mogen zijn.” Ook STO Twente zélf present! Naast talloze technische bedrijven, en ook ROC van Twente en Saxion, waren uiteraard ook PiusX, Jacobus Fruytier, CSG Reggesteyn en De Waerdenborch zelf present! Immers, mede door STO Twente is hun technisch onderwijs aantrekkelijker dan ooit, en dat ondervonden de po- en vo-leerlingen door zélf aan de slag te gaan. Bram Bosch van het Technolab Holten en Goor: “Met de Bee-Bot ontdekten de leerlingen de basisprincipes van programmeren, op een intuïtieve en speelse manier. Ook konden ze aan de slag met Sphero-bots, kleine robot-balletjes die de leerlingen zelf besturen. Leerlingen vinden dit hartstikke leuk, bleek ook tijdens Techniek Tastbaar. Het is gewoon zó leuk om hun interesse in techniek en technologie te mogen helpen aanwakkeren!” MENU

c960d210-3025-42a7-aada-a2a7bf04ce11 Bedrijven tonen maximale inzet voor Techniek Tastbaar STO Enschede Op 10 oktober vond de 3e editie plaats van Techniek Tastbaar in Enschede. Opnieuw paste de STO-subregio Enschede enkele verbeterpunten met succes toe. Ronald Rondeel: “De nieuwe werkgroep po-vo levert veel meer inbreng, eigenaarschap en deelname op.” Geslaagde verbeterpunten Floor de Vries: ‘Van elke editie van Techniek Tastbaar leren we wel iets. Dit keer hebben we voor het eerst met tijdsloten gewerkt om de grote toestroom in goede banen te leiden. Tegelijkertijd is het voordeel daarvan dat we continu beweging en actie zien. Ook hebben we voor deze editie nog meer energie gestoken in het daadwerkelijk naar Techniek Tastbaar halen van basisscholen. De nog betere en intensievere samenwerking met het po zien we bij deze editie terug in een veel hogere opkomst.” 7 werelden van techniek Floor benoemt nog een andere succesfactor: “We werken voor Techniek Tastbaar met de 7 werelden van techniek, en daar zijn dit keer voor de leerlingen de LOB-opdrachten op geënt, zowel voor de basisscholen als klassen 1 en 2 van het voortgezet onderwijs. Uit de 7 werelden gaf elke leerling aan welke twee daarvan zijn of haar meeste interesse heeft om op basis daarvan tijdens Techniek Tastbaar meer in contact te komen met de bijbehorende bedrijven. Elk bedrijf liet vervolgens in haar stand duidelijk zien in welke van de 7 werelden zij met hun werkzaamheden actief zijn. Op hun beurt gingen de leerlingen daar concreet heen met de opdracht om gerichte vragen te stellen. We zagen direct dat deze aanpak nog meer interactie opleverde tussen de leerlingen en de bedrijven. We kregen van de bedrijven terug dat zij die interactie enorm waarderen.” De kracht van nieuwe werkgroep po-vo Ook Ronald Rondeel is tevreden: “De samenwerking voor deze editie van Techniek Tastbaar hebben we dit keer op basis van een stevigere verbinding met het basisonderwijs gedaan. We hebben de communicatie verbeterd, en veel meer commitment op voorhand gevraagd vanuit het basisonderwijs. De spil hierin is onze nieuwe werkgroep po-vo. We zitten elke paar weken structureel met elkaar aan tafel om samen techniekonderwijs te ontwikkelen. We zien dat brééd, en overleggen vanuit deze werkgroep niet alleen voor Techniek Tastbaar, maar ook voor 7Tech en de ontwikkeling van de doorlopende leerlijn po-vo. Uiteindelijk willen we richting het basisonderwijs ook activiteiten ontwikkelen vanuit het train-de-trainer concept. Dit betekent dat wij deze leerkrachten bij ons willen gaan trainen in techniek en technologie. We herontwikkelen ons Technolab en dat komt in deze beweging centraal te staan.” Ook heeft Techniek Tastbaar de deelnemende bedrijven nog meer betrokken. Ronald: “In feite hebben we hen mede-eigenaar gemaakt en zien we een nog positievere houding.” Concrete actie vanuit po Marijke de Bruin is onder andere W&T-coördinator, invalleerkracht en deelnemer aan de werkgroep po-vo van STO Enschede: “De werkgroep po-vo is structureel actief sinds de start van dit schooljaar. Vanuit deze werkgroep hebben we concreet meegedacht aan het voorbereidende lesmateriaal, met de focus op de verdieping in de 7 werelden van techniek. Dit lesmateriaal hielp de leerlingen ook in te zien wat ze daarbinnen leuk en minder leuk vinden. Eveneens bood het hen de gelegenheid om hun twee favoriete werelden in relatie tot Techniek Tastbaar op voorhand aan te geven. Al met al is de winst dat deze leerlingen veel beter voorbereid naar Techniek Tastbaar kwamen.” Marit Benes van Stichting Consent neemt ook deel aan de werkgroep po-vo: “Tijdens Techniek Tastbaar hebben we gevraagd of de leerkrachten de voorbereidende lessen daadwerkelijk hadden uitgevoerd, en dat bleken ze allemaal gedaan te hebben, een mooie ontwikkeling!” Ronald: “Door deze veel gerichtere voorbereiding, kregen de leerlingen dit keer écht de gelegenheid om zich veel betere beroepsbeelden te vormen tijdens Techniek Tastbaar.” Alliander Frank Bigirwamungu is technisch specialist bij Onderhoud & Storing van Alliander. Alliander is een Nederlands netwerkbedrijf dat zich richt op het ontwikkelen en beheren van energienetten voor miljoenen inwoners en bedrijven in Nederland. Frank: “Techniek boeit mij al van jongs af aan. Door nu al de jeugd voor techniek te enthousiasmeren, hoop ik op heel veel opvolgers!” Frank en zijn collega’s lieten de leerlingen experimenteren met de HoloLens om zo via een virtuele drone het werk aan onder andere hoogspanningsmasten te kunnen volgen. Frank: “We merkten dat de leerlingen hier heel nieuwsgierig naar zijn!” ReintenInfra BV ReintenInfra BV is opgericht in 2010 en is inmiddels uitgegroeid tot een speler van formaat binnen de (wegen)bouwbranche. Ondanks hun drukke werkagenda stonden ze met plezier op Techniek Tastbaar. Eline is instroomspecialist bij ReintenInfra, en Bart is hier momenteel trainee: “Aandacht voor nieuwe instroom in de infra kan niet jong genoeg beginnen, daarom staan we hier graag. We dragen hiermee bij aan de bewustwording voor techniek bij ook jonge leerlingen. Nieuwe technologie zien we ook in de infra, maar jonge mensen die graag met hun handen werken, blijven altijd nodig.” Process your Future Uiteraard mocht Process your Future niet ontbreken op de Techniek Tastbaar. Gerard Nijhuis, projectleider: “We lieten de leerlingen ontdekken wat er komt kijken bij het maken van stroopwafels. Een typisch Nederlands product dat tot stand komt door procestechnologie. De leerlingen draaien twee balletjes, maken hier met verhitting een soort stroopwafel van en smikkelen deze ter plekke lekker op, een mooi symbool voor procestechnologie!” MENU

f786663b-377b-48e4-bb8c-b08c741d4edc Praktische cursus Blender geeft docenten verdieping op zelf VR content maken Meerdere techniekdocenten, vooral van BWI, volgen een cursus van Connect2 op locatie van Bouwmensen Almelo. Zij leerden zelf een digitale bouwplaats programmeren. Daarvanuit kunnen zij hun leerlingen virtueel laten werken. Begin oktober vond hierop een tweedaagse verdieping plaats met een cursus Blender, gegeven door Bart Valkenier: “Met Blender maken techniekdocenten hun eigen 3D-content voor leerlingen. De deelnemers waren enthousiast. Zodra ik hen liet zien hoe ze zelf met Blender zaken kunnen laten bewegen, viel het kwartje en vonden ze het top!” De Blender-training vond plaats onder de vlag van Cibap Next, in opdracht van Twents Carmel College Potskampstraat, CSG Reggesteyn, Bouwmensen Almelo en C.T. Stork College, in samenwerking met Connect2. Trainer Bart Valkenier van Maak iets Media, vaste Blender-trainer van Cibap Next, verzorgde de tweedaagse cursus Blender voor docenten van STO Twente. Welkom in Technolab Bart is drie dagen per week vmbo-docent op Talenstad Beroepscollege in Zwolle: “De twee andere werkdagen geef ik als freelancer onder andere workshops en trainingen vanuit mijn bedrijf www.Maakietsmedia.nl .” Voor de Blender-cursus voor STO Twente, onder de vlag van Cibap Next, kon Bart gastvrij terecht in het Technolab van TCC Potskampstraat. “Deze training heb ik zelf ontwikkeld, vooral op het gebied van animatie. Ook schreef ik er een boek over.” Bart Kok van Connect2 geeft de cursus voor de BWI-docenten voor de digitale bouwplaats. Bart Valkenier: “Hij benaderde Cibap Next of ik voor de docenten van STO Twente een training zou willen geven. Ik heb een meeting met Bart Kok van Connect2 gehad en een dag training geven aan alleen Bart Kok en zijn collega. Zo kreeg ik een redelijk beeld van de achtergrond van de groep docenten. Daar zaten BWI-docenten bij, maar onder andere ook D&P-docenten.” Samenwerking verder uitbreiden Het doel van de training? Docenten leren hoe zij zelf interactieve 3D-modellen kunnen ontwikkelen. Bart: “Wel vraagt de connectie met CAD tekenen en het Connect2 platform nog wat meer afstemming en samen optrekken van de docenten, Bart Kok van Connect2 en mij. Er zijn nu stappen gezet en een unieke samenwerking is in de maak tussen technische BWI-docenten, het creatieve Blender, Bart Kok met zijn VR-platform en mij. Ik geloof zeker dat Blender een brug kan zijn tussen mooie (VR-)content en de technische wereld. De docenten, Bart en ik zitten er vooral samen in om te zoeken naar een goede workflow om het beste van CAD tekenen, Blender en het Connect2 platform met elkaar te combineren.” Steeds meer toegepast in onderwijs Blender is een van origine Nederlands opensourceprogramma voor het maken van 3D-computergraphics en computeranimaties. Bart: “Het programma wordt wereldwijd ingezet in de game-industrie en animatiestudio’s en steeds meer in het onderwijs. Blender is beschikbaar voor verschillende besturingssystemen en gratis en compleet inzetbaar. Even downloaden en je kunt gratis aan de slag, terwijl andere tools jaarlijks vaak duizenden euro’s aan licenties kosten.” Tegelijkertijd gaat Blender mee met de allerlaatste ontwikkelingen in de 3D-wereld, en ook dat kost je als gebruiker niets. Makkelijk inzetbaar in vmbo Bart: “Het is heel interessant om samen te onderzoeken hoe we Blender ook kunnen toepassen in het technisch vmbo. Het is geen technisch en heel gedetailleerd CAD-programma zoals het bekende SketchUp of Tinkercad. Blender is makkelijk inzetbaar voor het maken van content op basis van animatie. Terwijl je nog steeds de mogelijkheid houdt om met Blender zeer nauwkeurig modellen te maken en neer te zetten. Heb je eenmaal je model in Blender ingevoerd? Dan biedt het zoveel meer mogelijkheden dan welk ander technisch programma dan ook. Geef het een houtmateriaal, zet er een lampje op en alles wordt realistisch gevirtualiseerd.” Een kwestie van omdenken Wel vereist de inzet van Blender een behoorlijk omdenkend vermogen. Bart: “Het modelleren gaat niet zoals docenten dat wellicht gewend zijn in CAD-programma’s. Daardoor leerden de deelnemers ook om de voordelen van Blender te vergelijken met de voor- en nadelen van andere tools. Zo liet ik zien hoe je een model vanuit SketchUp naar Blender kan exporteren en daar vervolgens met een aantal key frames dit model al kan laten bewegen. Dit resultaat is vervolgens eenvoudig te exporteren naar de VR-brillen van Connect2. Het ging mij er vooral ook om de deelnemers het zelf content laten maken op basis van animatie te laten ervaren.” De training is door Bart specifiek gemaakt voor animatie. Bart: “Als je de STO-docenten écht wilt pakken voor Blender, en hen Blender wilt laten integreren in hun workflow, dan zou ik met Bart van Connect2 meer onderzoek willen doen. Met als doel hoe we nieuwe trainingen, handleidingen en video’s kunnen maken die 100% passen bij de onderwijswensen van techniekdocenten in Twente.” Alles gratis beschikbaar Wie geïnteresseerd is, vindt alle instructievideo’s en doe-opdrachten gratis op www.maakietsmedia.nl , alles in het Nederlands. Wie wil, kan dus overal gratis bij. Ook voor docenten van STO Twente is er dus geen enkele reden om niet met Blender aan de slag te gaan en zo zelf interactieve content te maken. Kijk hier voor het aanbod vanuit Cibap Next: https://www.cibapnext.nl/aanbod/blender/ MENU

cc1ef89a-fabf-44cc-821c-fa8c1bd3e9ca Betrokkenheid bedrijven bewijst zich opnieuw tijdens Talent Event Tubbergen Opnieuw was het Talent Event op vrijdag 10 oktober op het Canisius in Tubbergen een groot succes. Leerlingen van het basis- en voortgezet onderwijs maakten kennis met meer dan 100 bedrijven uit de regio. De focus lag niet alleen op techniek en technologie, maar het was opvallend om te zien hoeveel bedrijven beide facetten steeds meer toepassen, zoals in de zorg. Dit event weerspiegelt daarmee heel mooi de verbreding die STO voorstaat in de periode 2025 t/m 2028. Betrokkenheid bedrijven bewijst zich tijdens Talent Event Het Talent Event is een samenwerking van TOF Onderwijs, Canisius Tubbergen en Sterk Techniekonderwijs Almelo e.o. (STO). Marleen Peddemors, stagecoördinator en docent bij Canisius Tubbergen, én kartrekker en netwerker bij STO Almelo e.o.: “Het is een ideaal moment voor leerlingen om hun eigen technische en technologische talent te ontdekken.” Het kostte Marleen en haar collega’s geen moeite om de meer dan 100 bedrijven te enthousiasmeren om mee te doen: “Vanuit STO Twente e.o. zetten we al langere tijd heel gericht in op het aangaan en stevig onderhouden van relaties met bedrijven, ook de technische. Neem onze STO studiereizen, ook dan nodigen we bedrijven uit om mee te gaan. Die verbinding en betrokkenheid zie je terug bij het enthousiasme van de bedrijven om mee te doen met ons Talent Event.” Je eigen talent ontdekken! De opkomst? Hoog! Marleen: “Ruim 500 basisschoolleerlingen vanuit de TOF en de KONOT en 800 vo-leerlingen van de locatie Canisius Tubbergen, maar ook ruim 300 leerlingen vanuit onze andere locatie.” Zij gingen concreet aan de slag met allerlei doe-opdrachten die de bedrijven creatief hadden bedacht. In verschillende workshops en inspiratiemomenten ontdekten leerlingen wat ze leuk vinden en misschien zelfs waar hun toekomst ligt op het gebied van werk of studie. Op voorhand hadden de leerlingen op grond van een vragenlijst twee rondes van hun interesse gekozen waarin ze vervolgens werden ingedeeld. Rens, één van de honderden deelnemende basisschoolleerlingen: “Ik koos voor groen en PIE!” Iederéén was welkom Marleen: “We hopen dat leerlingen na hun bezoek aan het Talent Event een beter beeld hebben van de bedrijven die in de gemeente Tubbergen zijn gevestigd en welke mogelijkheden daar voor hen liggen, ook op het vlak van techniek en technologie. Misschien komen ze er wel achter dat ze ergens goed in zijn, of wat echt bij hen past.” Tussen 14.00 en 16.30 uur was er vrije inloop voor iedereen die graag een kijkje wilde nemen. Marleen: “Als leerlingen ’s ochtends niet alles hebben kunnen zien, of bijvoorbeeld hun ouders mee wilden nemen naar een bedrijf, dan kon dat!” Leerlingen van het Canisius uit de hogere klassen stonden paraat, gekleed in herkenbare polo’s, om alle jongere leerlingen te begeleiden en te helpen bij vragen. SMEOT: extra aandacht voor verspaning Werner Scheuten is praktijkdocent bij SMEOT: “Uiteraard stonden we hier ook! We lieten de leerlingen zien wat verspaning is, hoe draaien en frezen werkt, en ook hoe programmeren daarin een rol speelt. Uiteraard gingen de leerlingen er onder begeleiding mee aan de slag. Waarom we speciaal verspaning lieten zien? Voor deze discipline is steeds minder belangstelling en instroom, dus besloten we specifiek aan de jeugd verspaning te presenteren tijdens dit mooie Talent Event.” In een andere stand van SMEOT maakten de leerlingen een sierlijke plantenhanger door metaal te lassen. De po-leerlingen waren onder de indruk. Remy: “In Geesteren heb ik eerder ook mogen lassen en nu weer. Het is best spannend!” Aandacht voor schadeherstel Mensink Autoschadeherstel uit Tubbergen liet de leerlingen op volle kracht een deuk in een auto slaan. Vervolgens leerden zij hoe je die deuk er weer uit haalt met een spotter, uiteraard met steeds een veiligheidsbril op. Veel leerlingen wilden eerst 100% zéker weten dat ze mochten slaan met de hamer, en gooiden er vervolgens al hun kracht tegenaan. Martijn Mensink is directeur/eigenaar: “We hebben het heel druk op de zaak, toch maak ik graag een hele dag vrij om hier de jeugd te interesseren voor techniek en technologie. De aanwas van nieuwe medewerkers in onze branche moet toch echt van onderaf komen, want zij-instromers zien we nauwelijks. Zelf heb ik het bedrijf van mijn vader overgenomen en het vak met de paplepel ingegoten gekregen, maar in die situatie zitten heel veel jongeren natuurlijk niet.” Naast de leerlingen laten zien wat uitdeuken is, konden ze bij Mensink Autoschadeherstel ook aan de slag met Virtual Reality lakspuiten. “Alles wat je leuk vindt, dat kún je!” Heel veel bekijks én deelname trok de stand van Timmerbedrijf Lenferink, vooral gespecialiseerd in trappen. Monique Lenferink is hier directeur-eigenaar: “We lieten de leerlingen een houten iPad-standaard maken. We vinden het geweldig om de jeugd te enthousiasmeren voor techniek. Zo’n dag als deze is geweldig!” Monique nam het bedrijf over van haar ouders: “We willen meer meiden in de techniek en ik ben er door mijn familie ingerold. Talent voor techniek hoef je niet per se te hebben, je moet het leuk vinden. Want ik zeg altijd: alles wat je leuk vindt, dat kún je!” Zorgtechnologie in de spotlights Ook Trivium Meulenbelt Zorg (TMZ) trok veel deelnemende leerlingen. Lydia Bosman: “Wij bieden verpleeghuiszorg en maken graag tijd vrij om in het vo en po te laten zien wat de zorg voor hen kan betekenen. Hopelijk maken ze dan straks een betere keuze.” Ook in de zorg rukt technologie op, geeft Lydia aan: “We namen naar dit Talent Event onze braintrainer mee. Een digitale geheugentrainer om onze bewoners te stimuleren. We lieten de leerlingen de vragen uit deze geheugentrainer beantwoorden. In de zorg bij ons hebben we bijvoorbeeld ook al zorgrobots en praktische technologie om medicatieherinneringen te geven.” Kortom, veel te doen, veel te beleven, veel leerlingen en veel bedrijven. Een mooiere optelsom om je (technische) talent te ontdekken is er niet! MENU

206d3904-845a-4364-ab0e-95180eae126f XR visie STO subregio Hengelo focust op praktische toepassingen Tom Blaauwgeers is teacher leader en projectleider Sterk Techniekonderwijs subregio Hengelo. Benno Hams is regioleider voor STO Hengelo. Voor deze XR-special lichten zij graag hun onderscheidende visie op XR toe: “Zonder praktisch inzetbare hardware blijft je visie op XR en software voor XR onbenut. Onze ontwikkeling van de GoKart is een concreet voorbeeld van hoe je daadwerkelijk handen en voeten geeft aan XR in je school.” De GoKart is het gloednieuwe mobiele all-in-one meubel voor XR, ontwikkeld door CT Stork College en Emagine en uiteindelijk concreet uitgevoerd door HKmobile. Onmisbaar voor XR: concrete hardware Benno Hams: “Bij XR red je het niet met alleen een visie, een lesidee en bijbehorende software. Je hebt ook concrete hardware nodig om je XR daadwerkelijk in een les in te zetten, ingebed in een efficiënte logistieke organisatie in je onderwijssetting. Wil je XR implementeren in je lessencyclus? Dan moet het 100% ready to use én eenvoudig aanstuurbaar zijn.” GoKart: het fysieke en digitale hart van XR in de klas GoKart fungeert als het centrale, complete en betrouwbare hart van je XR-lessen. Deze standalone kart bevat alles wat het onderwijs nodig heeft om op professionele wijze aan de slag te gaan met XR binnen de klaslokalen. Tom: “In GoKart liggen al je VR-brillen overzichtelijk bij elkaar, altijd opgeladen. Ook kun je er al je XR-apps overzichtelijk in uploaden. De GoKart communiceert volledig probleemloos met zowel de VR-brillen en apps als met de leerlingen en docent, en ook extern voor updates en dergelijke.” De docent houdt via de interface zicht op wat leerlingen zien door de VR-brillen. Tom: “Dit geeft organisatieoverzicht en één docent kan veel meer leerlingen begeleiden.” Benieuwd? In de STO Twente nieuwsbrief vind je een apart artikel met uitleg van alle voordelen van de GoKart. Breed actief met ontwikkeling XR Naast de GoKart is CT Stork College ook actief met XR en interactiviteit op andere plekken in haar onderwijs. Benno: “Een mooi voorbeeld daarvan zijn de interactieve klantgesprekken die we hebben ontwikkeld voor E&O.” Tom licht er graag één van de vele voordelen uit: “De docent E&O kan hiermee veel meer leerlingen tegelijk begeleiden.” Benno heeft een indringende oproep: “Ik roep alle vmboscholen onder de vlag van STO Twente op aan te haken bij ons voorwerk op het vlak van interactieve (verkoop)gesprekken. Door AI is het probleemloos naar allerlei lessituaties te vertalen, bijvoorbeeld in het Duits of Engels voor je taaldorp op school. Wij hebben al het voorwerk al gedaan.” Benieuwd? In de STO Twente nieuwsbrief vind je een apart artikel over de interactieve klantgesprekken bij E&O. XR voor Z&W Ook voor het profiel Z&W ontwikkelt CT Stork College innovatieve XR. Tom legt de XR-visie van CT Stork College op Z&W helder uit: “Het draait om de leerlingen kennis laten maken met technologie binnen de zorg. Dit doen we zowel fysiek als virtueel. Door middel van een samenwerking met Twentse Zorg Academie hebben we de beschikking over een technologiekoffer waarin zich fysieke technologieën bevinden waarmee leerlingen door middel van casuïstiek leren om deze in te zetten. Virtueel maken leerlingen kennis met diezelfde technologieën in de VR-Zorgstraat ontwikkeld door Emagine. De leerlingen lopen dan letterlijk door een straat met achter elk huisnummer een ‘bewoner’ met een eigen en concrete zorgvraag. De leerling zorgt ervoor dat de virtuele bewoner de beschikking krijgt over de juiste zorgtechnologie. Dit willen we nog uitbreiden met een component voor het interactief voeren van gesprekken met cliënten/patiënten, in de lijn zoals we die interactieve gesprekken nu ook binnen E&O in werking hebben.” Twente brede projectgroep voor XR binnen Z&W Tom: “We hebben op initiatief van STO subregio Hengelo een speciale projectgroep Z&W opgezet voor STO Twente. Bedoeld om met elkaar te sparren over de doorontwikkeling van Z&W op je eigen school, gebaseerd op XR. Alle subregio’s binnen STO Twente zijn aangehaakt, een enorm positief commitment. Daardoor creëren we meer draagvlak, ook voor de daadwerkelijke XR-oplossingen die we samen voor Z&W binnen STO Twente ontwikkelen.” Eerst in syllabi ingebed of eerst gewoon starten? Tom en Benno erkennen dat het lang duurt voordat XR officieel is ingebed in kerndoelen in de syllabi. Benno: “Dan ben je jaren en jaren verder. STO brengt leerlingen in aanraking met technologie, want de arbeidsmarkt vraagt daarom. Dus kunnen we niet altijd wachten tot bepaalde zaken in de curricula staan met bijbehorende eindtermen, dit is een lang proces van jaren. Als je wacht totdat iemand anders besluit om XR in de kerndoelen te plaatsen, komt het niet op gang. Onze aanpak? We gaan gewoon concreet met XR aan de slag en tegelijkertijd werken we gericht aan de verwerking ervan in de syllabi en eindtermen. We kijken dus vooral hoe we XR met enthousiasme in de eindtermen kunnen plaatsen als aanvulling en ondertussen passen we het toe, een tweesporenbeleid.” Tom: “Wat daarbij helpt, is dat XR de organisatie rondom syllabi en eindtermen helpt vergemakkelijken. Het nu al invoeren van XR wordt enorm gestimuleerd door de voordelen ervan. Kijk, wij zijn een praktische school en willen zorgen dat het leuk blijft voor de leerlingen. Met XR wissel je af van traditionele vorm naar een vernieuwende vorm. Een werkvormwisseling die het voor iedereen interessant houdt, van leerlingen tot docenten.” Samenwerking met bedrijven CT Stork College kijkt ook met een scherp oog naar hoe de bedrijven waarmee zij samenwerkt al met XR omgaan. Benno: “Veel bedrijven passen XR al toe. Kijk alleen al naar de XR die de bedrijven recent naar onze Techniek Tastbaar meenamen, zoals een lassimulator en een graafmachinesimulator. Daarmee bereiden we onze leerlingen voor op wat ze straks in het echt gaan zien bij deze bedrijven.” Tom: “Deze bedrijven en CT Stork College werken met dezelfde VR-brillen, we kunnen ook dezelfde software gebruiken. We enten onze XR dus ook op de realiteit die we nu al zien bij de maakbedrijven in onze regio.” Software voor VR Benno en Tom realiseren zich dat er al heel veel gratis software en apps voorhanden zijn voor XR-toepassingen in het onderwijs. Wat is hun visie daarop? Benno: “De grote vraag is hoe je dit inzet in je onderwijs? Want ook al is het gratis en direct voorhanden; je moet er als docent nog altijd wel een passende lessencyclus omheen maken. Want alleen als je je XR inbouwt in een lessencyclus kun je het de leerlingen echt laten ervaren en voegt het iets toe.” Tom is helder over de visie van CT Stork College op kant-en-klare apps en software: “Prima inzetbaar om iets mee aan te vullen of te verduidelijken in je les. Onze visie is deze: wij kijken naar de probleemstelling uit ons eigen onderwijs. Waar lopen wij tegenaan en hoe kan XR daar een bijdrage aan leveren?” Benno noemt in dit kader nog graag even de GoKart: “Komt een school met een externe en kant-en-klare app? Geen probleem, die kunnen we direct uploaden in de GoKart. Deze app staat dan op een vaste plek en klaar voor gebruik in het menu van de GoKart, bijvoorbeeld onder het vak geschiedenis als het gaat om de app van het Anna Frank Huis.” MENU

589084b8-557d-430e-a974-1944d89df0bd XR is een hulpmiddel dat lesmaterie en de daaraan gekoppelde leerervaringen kan vergemakkelijken Christel Mollink en Bjorn Klein Gunnewiek zijn vanuit het Technolab van TCC Potskampstraat volop actief met XR. Hoe vlogen zij dit bij de start aan? Wat ervaren zij als de valkuilen en juist ook versnellers van XR op een vmboschool? Christel en Bjorn: “XR is nog niet opgenomen in de syllabussen voor de profielen. Op het moment dat dit wel het geval zou zijn, dan zijn docenten misschien meer genegen XR te integreren in de lessen. Dat zou XR op het vmbo een enorme push geven.” Hoe zijn jullie in je Technolab gestart met XR? Christel: “Toen we het Technolab inrichtten zijn we bewust klein gestart, met in eerste instantie drie VR-brillen. Ook namen we de tijd om eerst heel goed na te denken over wat we daarmee wilden bereiken. In het begin was het spielerei, maar dat voelde niet goed. Dé oplossing daarvoor was om concrete opdrachten bij VR te bedenken en die uit te bouwen tot workshops. Vervolgens schaften we HoloLenzen aan. We zagen daarin een toegevoegde waarde op de VR-brillen. Kortom, ons ervaringsadvies zou zijn om XR stapsgewijs te ontdekken en toe te passen.” Is het nodig dat je schooldirectie XR support met beleid en financiën? Bjorn: “We schreven een goed plan voor ons Technolab en de financiën kwamen vanuit STO Twente.” Christel: “Dat klopt, maar het is wel fijn als je schooldirectie tijd beschikbaar zou stellen om lessen, opdrachten en workshops voor XR te kunnen ontwikkelen, en ook om zelf al doende nieuwe kennis te ontwikkelen.” Hoe krijg je de docenten mee voor XR? Bjorn: “Wil je vanuit het Technolab XR inzetten in lessen búiten het Technolab? Dan gaat dat heel veel vergen van de docenten die ermee aan de slag gaan in hun klas, is onze ervaring. Zij moeten zich eerst de technieken eigen kunnen maken, zoals een VR-bril, voordat zij deze kunnen inzetten, onderschat dat niet. Doordat wij in het Technolab al veel hebben ontwikkeld, kunnen wij de docenten daarmee helpen in hun reguliere klaslokaal, dat geeft deze docenten wellicht direct een bepaalde voorsprong. Tegelijkertijd benadrukken we ook hoe belangrijk het is dat alle docenten tijd krijgen om zich te verdiepen in XR.” Jullie ontwikkelen veel zelf. Hoe borg je die kennis voor andere collega’s? Bjorn: “Ik ben intrinsiek gedreven, verdiep mij graag in XR en ontwikkel zelf veel van de bijbehorende software. Daar zit een risico in, dus sturen wij heel sterk en structureel op het delen van deze kennis. We ontwikkelen veel samen, en op die manier deel je direct de kennis. Tegelijkertijd kun je niet álles wat je doet met XR op papier zetten. Voor je het weet heb je een update en werkt je eerdere beschrijving niet meer. Eventuele hindernissen lossen we samen op, waardoor de kennis gewaarborgd blijft.” Een kwestie van meekijken en gewoon doen Christel: “Met de HoloLens en Infento Discovery Kit gaan leerlingen onze demontabele quad verder in elkaar bouwen. Dat doen zij op basis van Dynamic Guides die Bjorn zelf heeft gemaakt. Momenteel ontwikkelen we een nieuwe workshop voor in de kunststofstraat voor de onderbouw van het vo. Daar zetten we de HoloLens ook voor in, ook weer op basis van door Bjorn ontwikkelde guides. Bjorn draagt hierin van meet af aan zijn kennis over, dus nu ben ik ook aan het leren om die Dynamic Guides te maken. Een kwestie van meekijken en gewoon doen. Samen daarin optrekken is heel belangrijk, ook als je nieuwe workshops ontwikkelt, zoals nu voor de kunststofstraat.” Bjorn: “Momenteel doe ik mee met een XR-opleiding bij Bouwmensen Almelo waarbij ik een digitale werkplaats specifiek voor BWI leer programmeren. Daar doen meerdere BWI-docenten aan mee, en zo kan het goed werken om specifiek profielgericht met XR in je praktijklokaal aan de slag te gaan." Wat is de relatie tussen de vmbo syllabussen en XR? Bjorn: “XR is nog niet opgenomen in de syllabussen voor de profielen. Op het moment dat dit wel het geval zou zijn, dan zijn docenten misschien meer genegen XR te integreren in de lessen. Uiteindelijk met als doel de leerling in jaar vier voor te bereiden op het examen waarbij het duidelijk is wat een leerling met XR concreet moet kunnen. Zitten daar moderne technologieën niet in, zoals een stukje robotisering? Dan motiveert dit misschien de docenten minder om het zich eigen te maken en kunnen ze het ook niet in hun lessen inzetten.” Christel: “Maar het opnemen van XR in syllabussen zou ook kunnen gelden voor de niet-technische vakken. Een voorbeeld? Er is een direct toepasbare app over het Anna Frank Huis voor geschiedenislessen. Toch merk je nog dat docenten de weg naar ons niet altijd vinden of op voorhand misschien denken dat XR niet past in hun lesprogramma. Dit zou nog beter van de grond kunnen komen.” Is het Technolab eigenlijk de meest logische plek om XR in onder te brengen? Christel: “In onze ogen misschien wel. Leg je XR bij de introductie direct en rechtstreeks bij een profiel neer? Dan ontbreekt het deze docenten misschien aan de ruimte en tijd om zich hierin goed te verdiepen. We gebruiken XR structureel en dagelijks in ons Technolab. Daardoor centraliseren we ook al onze opgebouwde kennis op een locatie waar de nieuwste technologie toch al het hoofdthema is. De profielen zijn vervolgens van harte welkom om zich samen met ons die kennis eigen te maken.” Bjorn: “XR rechtstreeks bij een profiel neerleggen zou misschien niet altijd de beste route zijn.” Kun je XR misschien ook relativeren? Bjorn: “Wellicht wel, we moeten XR niet altijd zien als een heilig middel. Het kan een hulpmiddel zijn dat ándere technische materie en de daaraan gekoppelde leerervaringen, kan vergemakkelijken. Kijk, je moet leerlingen altijd eerst de basisvaardigheden bijbrengen, zoals metaalbewerking. Daar kan een VR-bril of HoloLens bij helpen, maar eerst moet je daadwerkelijk leren zagen, vijlen, schuren en meer. Die fysieke ervaring van wat bijvoorbeeld een vijl op ijzer doet, is en blijft onmisbaar. Of het daadwerkelijk leren aanvoelen van een trilling in een draaibank. XR kan hierin ondersteunen, zoals met een VR-bril leren hoe je een werkstuk inspant in een werkbank, maar het werkt niet andersom: vaardigheden proberen te leren via XR en deze vervolgens niet fysiek in de praktijk brengen.” Christel: “Als docent zou je kunnen kiezen tussen fysieke leerervaringen, virtuele leerervaringen of een mix daarvan. Een VR-bril is bijvoorbeeld heel geschikt om je leerlingen virtueel mee te nemen in de technische processen in een fabriek om daar vervolgens in je les fysiek op in te gaan.” Tot slot: kijk landelijk goed rond, ook binnen STO Bjorn heeft tot slot een advies: “Docenten die zich willen verdiepen in XR geef ik de tip om ook landelijk goed rond te kijken. Misschien is er elders in het land een collega-docent die XR al toepast en waar je te rade kan gaan. Uiteraard delen we ook heel veel informatie binnen STO Twente, zoals nu ook met deze speciale nieuwsbrief. Zoek daarin de verbinding met elkaar, en daarmee kun je voorkomen dat je met elkaar het wiel opnieuw uitvindt.” MENU

86c8e026-cb0c-4363-9bb2-61eb08ffc651 Meer mogelijk met VR vanuit gecentraliseerd VR Expertteam Met VR komt er veel op je school af. Hoe organiseer je dit? CSG Reggesteyn in de STO subregio Rijssen - Holten pakte dit praktisch aan en stelde een slagvaardig VR Expertteam samen. Hoe werkt dat en wat zijn de voordelen? Een inhoudelijk gesprek met Marloes Spijkerman, Tamara Berentschot en Emiel Velnaar: “Door de focus van ons VR Expertteam komt VR structureel van de grond.” Uren en faciliteiten vrijspelen Tamara, docent Zorg & Welzijn: “Enkele jaren geleden hebben wij de XR-cursus bij Ewout Warringa gevolgd, van HoloLenzen en VR-brillen tot en met 360 graden camera’s. We leerden in één keer heel veel en waren direct super enthousiast. De uitdaging was tijd. We staan alle drie voor de klas, dus hoe pak je dat aan? We kregen één lesuur per week om dit op te pakken, bepaalden onze visie en zijn lesmateriaal gaan ontwikkelen. We zijn gewoon gestart en de klassen ingegaan. Het enthousiasme bij de docenten en leerlingen was enorm, maar we hadden duidelijk meer tijd nodig om VR goed op de kaart te zetten, want uiteindelijk deden we nog heel veel in eigen tijd.” Samen tijd op hetzelfde moment in rooster Marloes, docent Nederland: “We kregen vervolgens drie uur tijd, voor alle drie tegelijkertijd in ons rooster en toen konden we doorpakken.” Die gezamenlijke drie uur vormt nog steeds de basis van het VR Expertteam. Marloes: “Het is inderdaad cruciaal dat alle leden van het VR Expertteam op hetzelfde moment uren hiervoor hebben, dan kun je met VR ook daadwerkelijk samen fysiek aan de slag en meters maken. We zijn tijdens deze uren in een apart kantoortje samen aan het werk met VR, dat helpt enorm. Met ons eigen VR Expertteam hebben we dus uren en faciliteiten vrijgespeeld om docenten daadwerkelijk te betrekken en samen met hen lessen te ontwikkelen. Uiteindelijk is het de taak van ons VR Expertteam om onze specifieke kennis over te brengen op docenten, zodat het VR Expertteam uiteindelijk een ondersteunende rol krijgt. Kortom, zorg dat je VR Expertteam een officiële status krijgt, want dan kun je uren en faciliteiten vrijspelen. Ook helpt het dat het VR Expertteam zich gericht presenteert met een eigen e-mailadres.” Bewuste verbreding profielen Het VR Expertteam telt bewust ook deelnemers van buiten de harde profielen zoals vanuit de AVO-vakken, vanuit de verbreding die STO in de periode 2025 t/m 2028 voorstaat. Marloes: “Alle drie geven we les in vakken buiten de technische profielen. We zagen in dat we ook in onze lessen VR konden inzetten om onze lessen nog interessanter te maken.” Tamara: “Bijvoorbeeld Aardrijkskunde en Geschiedenis zijn fantastische vakken om VR bij in te zetten. Op CSG Reggesteyn is bijvoorbeeld het keuzedeel ‘dirigeren’ gekoppeld aan VR. Hiervoor wordt de app Maestro ingezet. Na de theorielessen over dirigeren volgt een interactieve en innovatieve afsluiting: een sessie met de VR-bril. Met behulp van de app ‘Maestro’ kunnen de leerlingen in een virtuele omgeving een orkest dirigeren. Of denk aan de koppeling met digitale geletterdheid.” Emiel Velnaar is docent lichamelijke opvoeding: “We hebben een app aangeschaft genaamd All-in-0ne Sports. Die geeft mijn leerlingen de kans om heel veel soorten sporten te beoefenen met een VR-bril. Heb je een leerling die moeite heeft met bewegen? Geen probleem, niemand ziet dat, want die leerling is op dat moment met de VR-bril op in zijn of haar eigen wereld.” Het VR-Expertteam kijkt ook naar de toekomst: “Onze school blijft zich inzetten voor innovatieve onderwijsontwikkelingen en kijkt uit naar verdere samenwerkingen tussen technologie en andere vakken!” Naast de verbreding naar de andere profielen, speelt VR uiteraard ook een rol in de technische vakken. Zo volgt een techniekdocent momenteel de XR programmeercursus voor BWI-docenten bij Bouwmensen Almelo. Ook handig: introductie-event Een ander geslaagd idee is dat het VR Expertteam van CSG Reggesteyn ter introductie van XR en VR een event organiseerde waarbij de leerlingen zich laagdrempelig konden inschrijven voor workshops, georganiseerd door en op CSG Reggesteyn. Tamara: “Hiermee creëer je in je school een fysiek startpunt met VR voor iedereen. Ook hebben we veel steun gehad van ons ICT-team op school om alles voor VR goed en gebruiksvriendelijk in te stellen, zoals een stabiele WiFi-verbinding. Veel scholen worstelen met VR door een instabiele WiFi en daardoor brokkelt het enthousiasme al snel af. Dat hebben wij van meet af aan goed ingeregeld.” Duidelijke afbakening tussen VR en het Technolab Veel vmboscholen brengen VR onder bij hun Technolab. Het VR Expertteam heeft daar een andere visie op. Marloes: “VR komt vanuit ons VR Expertteam en vervolgens inspireren wij onze docenten om dit in te zetten. Leg je je VR neer in je Technolab als centrale aanstuurder dan moeten de docenten daar zelf naartoe om hiermee aan de slag te gaan. Dat is veel werk voor hen en kan drempels oproepen. Daardoor komt VR minder van de grond. Onze aanpak is anders: wij benaderen en enthousiasmeren docenten voor VR in hun lessen. Daarmee voorkomen we ook dat VR ondersneeuwt in de vele andere technologieën die het Technolab biedt.” Moet je software voor VR inkopen of zelf ontwikkelen? Tamara: “We zoeken eerst naar software die al voorhanden is. Er is via internet al heel veel gratis materiaal beschikbaar, vooral 360 graden video’s op YouTube. Daardoor hebben we nog maar twee apps echt moeten aanschaffen, die we overigens ook heel veel gebruiken. Het zelf laten ontwikkelen van software is gewoon enorm duur, dus kijken wij heel goed rond naar wat er al bestaat en wat we aan kunnen passen naar onze lessen. Daarmee benaderen en inspireren we collega-docenten om die bestaande virtuele mogelijkheden in te zetten.” Marloes: “Inmiddels werkt het door ons enthousiasme en inzet ook andersom. Docenten benaderen het VR Expertteam, reiken een lesonderwerp aan en dan gaan we samen op zoek naar al beschikbare software en apps. Op die manier besparen we heel veel geld zoals voor dure licenties.” Veel opzoeken. zelf uitpluizen en zelf testen Ook het VR Expertteam moet en wil uiteraard bijblijven met alle ontwikkelingen op het terrein van VR. Hoe doen zij dat? Emiel: “Gewoon heel veel opzoeken, zelf uitpluizen en zelf testen. Wat werkt wel en wat werkt niet? Daarom zijn we zo blij met de drie voor het VR Expertteam vrijgespeelde uren, anders kom je hier niet gericht aan toe.” Tamara: “We zijn enthousiast en zien echt de meerwaarde van VR in de lessen. Daardoor heb en houd je ook de drive om jezelf continu op dit vlak te willen blijven ontwikkelen.” Tamara: “Ook een advies: begin gewoon én doe dat op kleine schaal. Leer daarvan en vervolgens kun je rustig uitbreiden.” Emiel: “Met een simpele app of video kun je in je klas al heel kleinschalig starten.” MENU

c15f7963-6b45-4acd-948e-f89974fbf28a AI helpt leerlingen virtuele klantgesprekken voeren Bilgen Callar is een bevlogen en actieve docent Economie & Ondernemen aan het C.T. Stork College in Hengelo. Daarnaast is zij onderzoeksbegeleider en actief betrokken bij de ontwikkeling van AI-onderwijs binnen de school. Vanuit de afdeling Economie & Ondernemen was er behoefte aan meer dan alleen reguliere lessen. Benno Hams, Tom Blaauwgeers en Bilgen Callar hebben hiervoor een verkenning met Emagine gedaan om te zien wat XR zou kunnen toevoegen. Plan voor verbreding binnen STO Twente Benno Hams en Tom Blaauwgeers: “We onderzochten of we het onderwijsgedeelte van een profieldeel virtueel konden maken. In onze visie leende de casuïstiek van klantgesprekken in E&O zich hier goed voor. De complete sectie heeft hier in samengewerkt. Met Tom Blaauwgeers en de sectie E&O is er continu overleg geweest over welke graphics en onderdelen we virtueel konden maken. Met dat eerste resultaat hebben we een pilot gedraaid in een kleine setting met een vierdejaars kadergroep E&O. Hieruit kwamen weer aanpassingen zoals op het vlak van duidelijkheid van de opdrachten en gebruiksvriendelijkheid. Het resultaat is onderwijskundig volledig onderbouwd en voldoet aan de eindtermen die gelden voor klantgesprekken binnen E&O. Nu gaan we onderzoeken of we dit ook STO-breed kunnen aanbieden, dus binnen de vier andere subregio’s van STO Twente.” Virtueel verkoopgesprekken oefenen Bilgen, een groot voorstander van innovatie, heeft hiervoor nauw samengewerkt met Benno Hams als regioleider STO en Tom Blaauwgeers als projectleider STO, ieder vanuit zijn of haar eigen rol. Bilgen: “Samen hebben we dit onderzocht en in continu overleg bijgestuurd en ontwikkeld. Met als doel om virtual reality (VR) op een interactieve manier in te zetten in de lessen binnen het profiel Economie & Ondernemen.” De input van onderwijsassistent Lorene Besselink was van groot belang bij het inzichtelijk maken van het verkoopproces, omdat zij binnen de afdeling Economie & Ondernemen ook de fysieke verkoopgesprekken begeleidt. Bilgen: “De focus ligt op het aanleren van verkoopgesprekken. Leerlingen oefenen dit virtueel, met behulp van AI. Vooral de wat verlegener en introvertere leerlingen ervaren veel minder drempels en bloeien hierdoor echt op.” VR als aanvulling, niet als vervanging Bilgen: “Vanuit ons team bedenken we graag ideeën om voor onze leerlingen de lessen voor E&O meer afwisselend te maken.” Bilgen werkte in het bedrijfsleven en was mbo-docent. Daar deed zij goede ervaringen op met VR. Ook studeerde zij bedrijfskundig-technische Informatica: “Technologie procesmatig in de lessen integreren vind ik enorm leuk. Technologie krijgt ook steeds meer een plek in ons profiel E&O en ook in de arbeidsmarkt waarin onze leerlingen straks gaan werken. Dus kwam ik vanuit mijn mbo-ervaring op het idee om VR te integreren in onze lessen voor E&O, voor derde- en vierdejaars leerlingen basis en kader.” Met alle eerder genoemde betrokkenen is een interactief programma ontwikkeld waarmee de leerlingen op een speelse manier een aanvulling op de lessen ervaren. Bilgen: “Beslist geen vervanging, maar wel een aanvulling op de les.” Virtuele verkoopgesprekken Bilgen zag in dat het onderwerp verkoopgesprekken zich prima zou lenen voor een interactief VR-programma: “Leerlingen vinden het vaak lastig deze gesprekken te voeren met in de les een concreet persoon tegenover zich. Nu oefenen zij dit virtueel met een VR-bril op. De leerlingen doen de bril op, ontvangen virtueel een klant en leren daarmee een verkoopgesprek te voeren, zoals een klant begroeten en adviseren. Ook leren ze inspelen op situaties waarin bijvoorbeeld een klant ontevreden is of een klacht heeft.” Pedagogisch-didactisch verantwoord Op basis van de antwoorden van de leerlingen doorloopt het programma allerlei interactieve AI-gestuurde scenario’s die Bilgen vanuit haar praktijkervaring kon bedenken. Het hiervoor benodigde interactieve programma bleek behapbaar om op te zetten, benadrukt Bilgen. Wat bij het ontwerpen van het interactieve programma hielp, is dat Bilgen zelf ook lang in de retail heeft gewerkt: “De input voor dit programma had ik daarom eigenlijk al, maar uiteraard is het ook volledig gebaseerd op de bestaande theoretische lesmethoden die we hanteren voor verkoopgesprekken. Het fundament is dus pedagogisch-didactisch verantwoord.” Bilgen merkt in de lespraktijk dat de leerlingen enthousiast reageren op het programma: “Ze vinden het fantastisch. Ook voor de meer introverte leerlingen helpt dit enorm, zij hebben meer moeite om een fysiek klantgesprek aan te gaan.” Wel heeft Bilgen ontdekt dat de spanningsboog met een VR bril op maximaal 20 minuten is. Plannen voor toekomstige inzet technologie Bilgen heeft de beschikking over 15 VR-brillen: “Voor dit schooljaar gaan we een nieuwe planning maken om de VR-brillen optimaal in te zetten voor de leerlingen van de afdeling Economie & Ondernemen. De methode heb ik op voorhand zó geschreven dat je deze heel breed kunt toepassen.” Bilgen gaat dit schooljaar ook voor de GL-leerlingen een lesprogramma ontwikkelen om AI op een gezonde en verantwoorde manier op leerlingen over te brengen, waarbij de leerlingen daar op hun beurt kritisch over leren nadenken. Bilgen: “Wellicht komt de interactieve VR-bril daarin ook terug!” MENU

8c9b503c-10f2-4cce-b6f0-c6e899bdace2 Innovatieve GoKart voor complete XR experience Scholen en docenten zoeken voor hun onderwijs graag één totaaloplossing, ook voor XR met al z’n losse onderdelen. Ze hebben niet de behoefte en tijd om losse VR-brillen, docs, software, bedrading, voeding en WiFi aan elkaar te knopen. Met de GoKart halen ze één direct werkende totaaloplossing voor XR in de klas.” Auke Kleinhout van HKmobile en Michiel Groot Koerkamp van Emagine: “Alles wat XR in een school makkelijk inzetbaar maakt, is in de GoKart fysiek bij elkaar gebracht. Het is voor de docent plug & play.” Alle knowhow verwerkt in GoKart De GoKart is uniek, benadrukken Auke en Michiel: “Deze alles-in-één oplossing was nog niet eerder op de markt.” Emagine bedacht en bouwde het eerste prototype en verbeterde dit nog drie keer. Op grond van het vierde en al vergevorderde prototype van Emagine realiseerde HKmobile vervolgens de huidige versie. Auke: “We hebben vanuit HKmobile heel veel ervaring met hoe je ook fysieke leeroplossingen maakt waarin alle facetten direct inzetbaar en met elkaar verbonden voor het grijpen liggen. Al die knowhow hebben we samen met Emagine verwerkt in de GoKart, op basis van het vele voorwerk dat Emagine al had gedaan.” Auke benadrukt dat HKmobile goed is in de hardware-matige realisatie van de GoKart. Auke: “Michiel Groot Koerkamp van Emagine leverde niet alleen al een behoorlijk uitgewerkt prototype, maar ook alle benodigde VR-brillen en software voor de GoKart.” Aangepaste versies bespreekbaar Twentse vmbo-scholen die ook bij Emagine en HKmobile een GoKart willen bestellen kunnen HKmobile hun specifieke maatwerkwensen doorgeven: “Wij staan ervoor open andere versies van de GoKart te maken en te leveren, zowel hardware-matig als op het gebied van XR-toepassingen. Overleg daarover is mogelijk.” Naast de fysieke maker van de GoKart is HKmobile voor het onderwijs ook importeur en distribiteur van simulatoren, zoals de verfspuitsimulator op het CT Stork College, maar ook een heftruck- en lassimulator. Auke: “We leveren die niet alleen, maar kunnen deze ook implementeren in het onderwijs.” MENU