Technisch kijkje achter de schermen van de Stopera

Het tweede bezoek op donderdag 6 november van de studiereis van STO was aan de Stopera in Amsterdam. Deelnemers arriveerden te voet of met de metro, na hun bezoek aan MBO College Airport en de tour door de Amsterdamse haven, want de bus mocht de stad niet in vanwege gewicht en milieu. De Stopera is de fameuze thuisbasis van het Nationale Opera & Ballet. Voor de Stopera geldt ook dat wat je niét ziet, adembenemend is. We bedoelen hiermee speciaal de megacomplexe theatertechniek die nagenoeg 24/7 en vaak letterlijk ‘in touw’ is om de vele topproducties gladjes te laten verlopen.

Unieke combi van historie en digitale innovaties Jeroen ten Asbroek, docent media, vormgeving & ict en één van de enthousiaste deelnemers aan de studiereis: “We mochten achter de schermen meekijken in een wereld van hardwerkende sjouwers, onder andere MBO-opgeleide theatertechnici en héél veel kabels, touwen en digitale techniek. De conclusie na dit werkbezoek? De Stopera biedt als werkgever een unieke combi van traditionele voorstellingen en technieken én digitale innovaties voor een klassiek product als opera en ballet!”

Direct in het hart van de actie  

De deelnemers aan de studiereis kwamen via de artiesteningang binnen en stonden direct in het kloppend hart van het distributiecentrum van alle materialen, kisten en opleggers die voor de voorstellingen vereist zijn. Die allereerste indruk was meteen al van een massale omvang en een voorbode van de rest van de rondleiding. Elk onderdeel van een voorstelling, ook al is die voor nu even uitgespeeld, wordt in een grote opslag bewaard in de Flevopolder, een complexe logistieke operatie waarbij een systeem van QR-codes het digitale overzicht bewaakt. Joost Verlinden, hoofd toneeltechniek en Jop van den Berg, 1e toneelmeester, ontvingen ons hartelijk. Na een heldere inleiding namen zij alle deelnemers aan de studiereis in twee groepen mee op een tour achter de techniekschermen van de Stopera. Een impressie…

Eén podium, twee varianten vloeren  

De Stopera beschikt fysiek over één plek voor een podium, maar kan daarbij terugvallen op twee vloersoorten. Voor opera is nu eenmaal een andere vloer vereist dan voor ballet. Voor dans is het nodig dat de vloer ietsje meeveert en de voor opera iets stuggere vloer functioneert als basisvloer. Met slechts twee vlakke delen kan hier tijdelijk een balletvloer mechatronisch overheen worden getakeld. Is er geen balletvoorstelling? Dan hangen deze twee vloerdelen getakeld én uit het zicht naast het podium. Je weet dat allemaal niet als je rustig in de zaal zit en bijvoorbeeld kijkt naar Romeo en Julia.

Strakke decorwisselingen  

Een gemiddelde dag op de afdeling Toneeltechniek begint om 8.00 uur met de opbouw van een decor op het toneel voor de repetities van die dag. Dit decor staat al klaar op het zij- of achtertoneel op grote karren of zweefvloeren. De afdeling Toneeltechniek zorgt ervoor dat alle decors worden op- en afgebouwd, vaak twee keer per dag. ’s Middags zijn er repetities in het decor voor de komende voorstelling, en ’s avonds moet het decor van de huidige voorstelling weer klaarstaan. Kortom, dit vereist een super strakke planning! De medewerkers kunnen onmogelijk zonder allerlei theater-technische snufjes, niet alleen tijdens het op- en afbreken, maar ook tijdens de voorstelling zelf. Bij de repetities zorgen de medewerkers voor het wisselen van het decor en bedienen zij alle theater-technische installaties. Zo wordt er bijvoorbeeld veel gebruikgemaakt van de computergestuurde hijsinstallatie. Boven het toneel hangen ruim 100 zogeheten ‘trekken’ en tientallen mobiele takels en lieren, waaraan doeken, decor, licht en geluid opgehangen kunnen worden. Met de computer kan men deze op de gewenste tijd tot op de millimeter nauwkeurig laten bewegen.

Veel ruimte om te manoeuvreren 

Voor een gemiddelde operaproductie wordt het decor in maar liefst zes á zeven trailers aan- en afgevoerd! Om deze dagelijkse verhuizing te kunnen uitvoeren, hebben de medewerkers de beschikking over een groot zij- en achtertoneel met dezelfde afmetingen als die van het echte toneel. Hier worden de verschillende decors opgeslagen. Daarnaast is er nog een montagehal waar een team de losse decorstukken die uit de vrachtwagen komen, opbouwt tot grotere delen.

Hardwerkend team 

Met circa 600 medewerkers, waaronder toneelmeesters, operators, toneeltechnici en vakmensen, werkt men dagelijks ook nog hard aan de voorbereiding en ontwikkeling van nieuwe producties en herhalingen van producties, aan het roosteren van de werkzaamheden, het tekenen van decors op het toneel en het plannen van de logistieke bewegingen. En is alles technisch voorbereid? Op de afdeling Productie- en voorstellingsleiding zorgen de medewerkers er vervolgens voor dat het produceren en uitvoeren van de opera- en balletvoorstellingen vlekkeloos verloopt. De droom wordt nu werkelijkheid. Dat is de essentie van het werk van al deze (technische) medewerkers van de Stopera. Naast alle toneeltechniek zijn er ook heel veel technici in de weer met andere cruciale werkzaamheden. Van rekwisieten, audio, video en media en belichting tot en met het technisch-creatieve decoratelier. Om nog maar te zwijgen over het team technici dat al die complete theatertechniek onderhoudt en veilig en professioneel op peil houdt.

ROC van Amsterdam leidt op 

De werknemers van de Stopera komen uit alle (internationale) windstreken en specialisaties. Een wereldje op zich waarin bijna iedereen elkaar kent. Ook technische MBO’ers krijgen alle kansen bij de Stopera. Er is een mbo-opleiding podiumtechniek in Amsterdam, die voorbereidt op een baan als theatertechnicus. Deze opleiding wordt aangeboden door het Mediacollege Amsterdam (MA), waarvoor je minimaal een vmbo kaderberoepsdiploma (kb) of mbo niveau 2 nodig hebt, of een overgangsbewijs van havo 3. Na deze opleiding ben je een echte duizendpoot. Je hebt veel technische kennis over geluid, licht, beeld, stages en veilige constructies. Deze gespecialiseerde MBO’ers nemen de leiding en sturen een crew vlot en flexibel aan. Samen toveren zij een lege ruimte om tot een mooi evenement. Haal het doek maar op!

Mooi besluit van eerste dag studiereis 

De collega’s van de Stopera die ons zo gastvrij begeleidden ontvingen tot slot als dank van STO Twente een mooi aandenken, door Bjorn Klein Gunnewiek persoonlijk vervaardigd in het Technolab in Oldenzaal. “Het doek viel” vervolgens en vol met positieve indrukken gingen de deelnemers met de metro op weg naar het hotel voor het buffet, een mooie rondvaart door de Amsterdamse grachten en voor een aantal van hen nog een verkenning van het Mokumse nachtleven!